Άμλετ, Σαίξπηρ και Αποφθέγματα

       Λίγα λόγια εισαγωγικά για τον Σαίξπηρ και την ιστορία του Άμλετ

Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ γεννήθηκε στο χωριό Στράτφορντ (Απρίλιος 1564 – 3 Μαΐου 1616) Θεωρείται ως ο σημαντικότερος συγγραφέας που έγραψε στην αγγλική γλώσσα, αλλά και ένας από τους σημαντικότερους δραματουργούς παγκοσμίως. Ο ίδιος ο Φρόυντ, θεωρεί τον Σαίξπηρ μία αληθινή ιδιοφυία, που καταφέρνει να διεισδύει στα έργα του στο βάθος της ανθρώπινης ψυχής. Τα σωζόμενα έργα του, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων συνεργασιών, αποτελούνται από περίπου 38 θεατρικά έργα, 154 σονέτα, δύο μεγάλα αφηγηματικά ποιήματα και πολλά άλλα ποιήματα. Ο Σαίξπηρ "δημιούργησε" σε μεγάλο βαθμό την Αγγλική γλώσσα, εισάγοντας καινούργιες λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα.

Η ιστορία του Άμλετ είναι πολύ παλιά και καταγράφεται στο έργο Gesta Danorum του Σάξο Γκραμάτικους γύρω στο 1200. Σε αυτό το μύθο βασίζεται η Ισπανική τραγωδία του Τόμας Κιντ από την οποία εμπνέεται με τη σειρά του ο Σαίξπηρ. Gesta Danorum («Πράξεις των Δανών») είναι ένα πατριωτικό έργο για τη Δανέζικη ιστορία.

Ο Σαίξπηρ γράφει τον Αμλετ το 1602. Ο πλήρης τίτλος του έργου είναι «Η τραγική ιστορία του Άμλετ, του πρίγκιπα της Δανιμαρκίας»

 Η υπόθεση του έργου:

Κεντρικός χαρακτήρας της ιστορίας είναι ο νεαρός Πρίγκιπας Άμλετ, που έχει το ίδιο όνομα με τον πατέρα του, Βασιλιά της Δανίας, ο οποίος πέθανε απροσδόκητα. Ο θείος του νεαρού Άμλετ, Κλαύδιος, ανεβαίνει στο θρόνο και παντρεύεται τη χήρα του αδερφού του, Γερτρούδη. Ο Άμλετ είναι δυσαρεστημένος από την άνοδο του θείου του στο θρόνο, τον οποίο θεωρεί πολύ κατώτερο και ανάξιο σύγκρισης με τον πατέρα του, και τον εσπευσμένο γάμο της μητέρας του, Γερτρούδης, με τον αδερφό του νεκρού συζύγου της.

Ένα βράδυ, στους νυχτοφύλακες του Κάστρου Έλσινορ εμφανίζεται ένα φάντασμα που μοιάζει στο νεκρό Βασιλιά Άμλετ, εξαφανίζεται όμως πριν ακούσουν το μήνυμα που ήθελε να τους μεταφέρει. Ειδοποιείται ο Πρίγκιπας Άμλετ και το φάντασμα επανεμφανίζεται και του αποκαλύπτει ότι ο πατέρας του δολοφονήθηκε από τον Κλαύδιο και τον διατάζει να πάρει εκδίκηση. Ο Άμλετ σχεδιάζει να αποκαλύψει την ενοχή του Κλαύδιου παριστάνοντας τον τρελό.

Από την τρέλα του Άμλετ έλκεται η προσοχή του Κλαύδιου και της Γερτρούδης, που βάζουν τους Ρόζεγκραντζ και Γκιλντεστέρν, παλιούς συμφοιτητές του Άμλετ, να τον παρατηρήσουν για να βρουν την αιτία της τρέλας του. Ο Πολώνιος, βασιλικός σύμβουλος, υποπτεύεται ότι αιτία της τρέλας του Άμλετ είναι η αγάπη του για την Οφηλία, την κόρη του. Ωστόσο, σε μια συνάντησή τους, όπου παρακολουθούνται, ο Άμλετ δε δείχνει να αγαπά την Οφηλία, καθώς της λέει να κλειστεί σε μοναστήρι.

Ο Άμλετ σχεδιάζει να ανεβάσει μια παράσταση που θα παρουσιάζει το φόνο του πατέρα του, σκοπεύοντας να ξεσκεπάσει τον Κλαύδιο. Κατά τη διάρκεια του έργου, ο Κλαύδιος αποχωρεί. Την κίνηση παρατηρεί ο Οράτιος, έμπιστος φίλος του Άμλετ, κι ο Άμλετ αποφασίζει να εκδικηθεί για το θάνατο του πατέρα του. Ετοιμάζεται να σκοτώσει τον Κλαύδιο, αλλά τον βρίσκει να προσεύχεται και σκέφτεται ότι αν τον σκοτώσει εκείνη τη στιγμή, ο Κλαύδιος θα πάει στον Παράδεισο, κάτι που δεν του αξίζει. Ωστόσο, όταν ο Άμλετ φεύγει, ο Κλαύδιος αποκαλύπτει ότι δεν προσευχόταν με πολλή ευλάβεια για κάτι.

Ο Άμλετ πηγαίνει να αντιμετωπίσει τη μητέρα του. Ακούγοντας ένα θόρυβο πίσω από μια κουρτίνα, τείνει το σπαθί του και κατά λάθος σκοτώνει τον Πολώνιο, που κρυφάκουγε. Φοβούμενος για την ασφάλειά του, ο Κλαύδιος στέλνει στην Αγγλία τον Άμλετ και μαζί τους Ρόζεγκραντζ και Γκιλντεστέρν, με εντολή να τον σκοτώσουν. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Άμλετ ανακαλύπτει την δολοπλοκία και οδηγεί στο θάνατο τους δύο επίδοξους δολοφόνους του. Το πλοίο τους πέφτει στα χέρια πειρατών αλλά ο Άμλετ πληρώνοντας λύτρα, τελικά αφήνεται ελεύθερος.

Γεμάτη θλίψη, η Οφηλία τρελαίνεται και πνίγεται σε ένα ποτάμι. Από τη Γαλλία επιστρέφει γεμάτος οργή ο Λαέρτης, γιος του Πολώνιου κι αδερφός της Οφηλίας. Ο Κλαύδιος πείθει το Λαέρτη ότι ο Άμλετ είναι υπεύθυνος για το θάνατο του Πολώνιου και, με την επιστροφή του Άμλετ στη Δανία, στοιχηματίζει ότι ο Άμλετ μπορεί να νικήσει στη μάχη το Λαέρτη. Η μάχη όμως είναι στημένη: το σπαθί του Λαέρτη έχει δηλητήριο, όπως και το κρασί στο ποτήρι του Άμλετ.

Κατά τη διάρκεια της μάχης, η Γερτρούδη πίνει από το δηλητηριασμένο κρασί και πεθαίνει. Ο Λαέρτης καταφέρνει να τραυματίσει τον Άμλετ, αλλά λαβώνεται από τον ίδιο. Προτού ξεψυχήσει, αποκαλύπτει το σχέδιο δολοφονίας του Κλαύδιου εναντίον του Άμλετ. Ο Άμλετ, λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή από το δηλητήριο, καταφέρνει να σκοτώσει τον Κλαύδιο. Στη σκηνή καταφθάνει ο Φόρτινμπρας, ένας Νορβηγός φιλόδοξος πρίγκιπας που έρχεται εναντίον της Δανίας με το στρατό του. Ο Οράτιος αφηγείται όσα έχουν συμβεί κι ο Φόρτινμπρας διατάζει να αποδοθούν τιμές στο νεκρό Άμλετ.  
Πηγή: www.el.wikipedia.org

 To be, or not to be, that is the question- Να ζει κανείς ή να μη ζει; Ιδού η απορία. (Από τον «Άμλετ»)

Act 3 Scene 1 starring Sir Laurence Olivier

"To Be or Not to Be" monologue
from William Shakespeare's HAMLET:

Μετάφραση: Μιχάλης Κακογιάννης, 1985 από τις εκδόσεις Καστανιώτη 

    "To be, or not to be- that is the question:

Whether 'tis nobler in the mind to suffer
The slings and arrows of outrageous fortune
Or to take arms against a sea of troubles,
And by opposing end them. To die- to sleep-
No more; and by a sleep to say we end
The heartache, and the thousand natural shocks
That flesh is heir to. 'Tis a consummation
Devoutly to be wish'd. To die- to sleep.
To sleep- perchance to dream: ay, there's the rub!
For in that sleep of death what dreams may come
When we have shuffled off this mortal coil,
Must give us pause. There's the respect
That makes calamity of so long life.
For who would bear the whips and scorns of time,
Th' oppressor's wrong, the proud man's contumely,
The pangs of despis'd love, the law's delay,
The insolence of office, and the spurns
That patient merit of th' unworthy takes,
When he himself might his quietus make
With a bare bodkin? Who would these fardels bear,
To grunt and sweat under a weary life,
But that the dread of something after death-
The undiscover'd country, from whose bourn
No traveller returns- puzzles the will,
And makes us rather bear those ills we have
Than fly to others that we know not of

 Ελληνική Μετάφραση

Να ζεις ή να μη ζεις; Αυτό είναι το ερώτημα.

 Γενναιότερο άραγε στο νου λογιέται να υπομένεις τα βέλη και τις πετριές μιας ανελέητης μοίρας, ή ν' αντιτάσσεις τα όπλα σ' ένα πέλαγο από βάσανα και, αψηφώντας τα, να δίνεις τέλος;

Πεθαίνεις-κοιμάσαι... Τίποτ' άλλο. Και μ' έναν ύπνο να μπορείς να λες πως εξοντώνεις τους καημούς και μύρια τόσα ανθρώπινα δεινά που 'ναι κληρονομιά της σάρκας, θα 'ταν μια λύση πολυπόθητη.

Πεθαίνεις - κοιμάσαι... Κοιμάσαι; Κι αν ονειρεύεσαι; Αλίμονο, αυτό είναι που πονάει. Γιατί στον ύπνο μέσα του θανάτου τι όνειρα ίσως ξεπροβάλλουν, αφού αποτινάξουμε τούτο το θνητό φορτίο, μας κάνουν να κοντοσταθούμε. Ιδού η αιτία που η ζωή πάει τραβώντας μες στον όλεθρο.

Αλλιώς ποιος θ' άντεχε τα μαστιγώματα και την ταπείνωση του χρόνου, του δυνάστη τ' άδικο, του αλαζόνα την αυθάδεια, το σπαραγμό του απαρνημένου έρωτα, του νόμου τις αναβολές, της εξουσίας το θράσος, κι όλους τους εξευτελισμούς που εισπράττει η άξια υπομονή από τους ανάξιους, αν ο καθένας μόνος του μπορούσε να ξοφλήσει μ' ένα γυμνό μαχαίρι; Θα σήκωνε κανείς τ' αβάσταχτα, γονατισμένος μια ζωή με βόγγους και με ιδρώτα, μα να που ο φόβος για το τι παραμονεύει ύστερ' απ' το θάνατο στη χώρα την ανεξερεύνητη που από τα σύνορά της κανένας ταξιδιώτης δε γυρνάει, σαστίζει την απόφαση, κάνοντας να υπομένουμε τα όσα βάσανα έχουμε παρά να ορμάμε σε άλλα που αγνοούμε.

Η Οφηλία

 Μία από τις πιο γνωστές απεικονίσεις της Οφηλίας. Ο πίνακας βρίσκεται στην Tate και είναι έργο του Sir John Everett Millais

Ο Μιλέ χρησιμοποίησε ένα πραγματικό μοντέλο για την Οφηλία, την Ελίζαμπεθ Σίντολ ευρέως γνωστή ως «Λίζι». Στην προσπάθεια του μάλιστα να  απεικονίσει την λίμνη στην οποία πνίγηκε η Οφηλία έβαλε το μοντέλο να ποζάρει σε μια μπανιέρα. Για να κρατάει ζεστό το νερό της, χρησιμοποιούσε κεριά. Ωστόσο λόγω του ότι ήταν χρονοβόρα διαδικασία, τουλάχιστον δέκα ώρες την ημέρα,  η Ελίζαμπεθ υπέστη υποθερμία μέσα στο νερό. Η Σίντολ έζησε αλλά λίγο αργότερα αρρώστησε με πνευμονία. η οποία την ακολουθούσε μέχρι τον πρόωρο θάνατό της σε ηλικία 32 ετών.

Η Οφηλία μπορεί να βασίστηκε σε πραγματικό πρόσωπο που γνώρισε ο συγγραφέας.... Υπάρχουν 2 εκδοχές γι’ αυτό.

Το 1569 ένα τρίχρονο κορίτσι που ονομάζονταν Τζέιν Σαίξπηρ, πνίγηκε σε λίμνη στην περιοχή Στράτφορντ-Απόν-Έιβον, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο συγγραφέας. Λόγω της συνωνυμίας, οι ιστορικοί υποθέτουν ότι ήταν συγγενής του συγγραφέα, πιθανότατα ξαδέλφη του. Το κορίτσι  μάζευε λουλούδια στις όχθες της λίμνης, όταν παραπάτησε και έπεσε μέσα. Η Οφηλία επίσης κρατούσε λουλούδια στα χέρια της, όταν έπεσε στο νερό ... 

Η δεύτερη εκδοχή θέλει τον Σαίξπηρ να επηρεάζεται από την Κάθριν Άμλετ, που πνίγηκε το 1579. Η κοπέλα έπεσε στον ποταμό Έιβον, ενώ γέμιζε μία στάμνα με νερό. Ο θάνατός της θεωρήθηκε από τους σύγχρονούς της ως αυτοκτονία, έπειτα από ερωτική απογοήτευση.

Αποφθέγματα – Quotes

Ο Μπεν Τζόνσον αναφέρει πως ο Σαίξπηρ «δεν ήταν μιας εποχής, αλλά όλων των εποχών!» Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι πλήθος αποφθεγμάτων από τα έργα του είναι ευρέως γνωστά και χρησιμοποιούνται σε πολλές περιπτώσεις στην  καθημερινότητά μας.

Παραθέτουμε μερικά:

To be, or not to be, that is the question- Να ζει κανείς ή να μη ζει; Ιδού η απορία.

(Από τον «Άμλετ»)

 Something is rotten in the state of Danmark - Υπάρχει κάτι σάπιο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας.

(Από τον «Άμλετ»)

We know what we are, but know not what we may be - Ξέρουμε τι είμαστε, αλλά δεν ξέρουμε τι θα μπορούσαμε να είμαστε.

(λόγια της Οφηλίας από τον «Άμλετ»)

Γνωρίζουμε την σημερινή ταυτότητά μας, αλλά θα μπορούσαμε να γίνουμε όπως θα θέλαμε να είμαστε.

Conscience doth make cowards of us all/ Suspicion always haunts the guilty mind.- Η καχυποψία στοιχειώνει τις ένοχες συνειδήσεις.

 (Από τον «Άμλετ»)

Words, words, words. - Λόγια Λόγια Λόγια

(Από τον «Άμλετ»)

Nothing either good or bad, but thinking makes it so - Δεν είναι τίποτα από μόνο του καλό η κακό, αλλά η σκέψη μας το κάνει τέτοιο

 (Από τον «Άμλετ»))

Αν αλλάξουμε τις σκέψεις μας σχετικά με μια πιθανώς επικίνδυνη ή κακή κατάσταση, μπορούμε να μειώσουμε το άγχος που νιώθουμε.

“Doubt thou the stars are fire; Doubt that the sun doth move;Doubt truth to be a liar;But never doubt I love.” - Αμφίβαλλε αν το φως των άστρων καίει
αμφίβαλλε αν σαλεύει ο ήλιος, ω, αμφίβαλλε αν η αλήθεια αλήθεια λέει,
μα μη αμφιβάλλεις, όχι, αν σ' αγαπώ.
(Από τον «Άμλετ»- γράμμα στην Οφηλία)

Είναι άραγε η έλλειψη φιλοδοξίας που μας κάνει να υπομένουμε; Εξαρτάται τι ονομάζεις φιλοδοξία. Αν φιλοδοξία ονομάζεις τη λαχτάρα να πάρεις τη θέση των ισχυρών, τότε, ναι, δεν είμαι φιλόδοξος.

(Από τον «Άμλετ»)

For ever and a day - Για πάντα και μια μέρα.

 (Από «Το Ημέρωμα της Στρίγγλας»)

If money go before, all ways do lie open - Όταν το χρήμα προηγείται, όλες οι πόρτες ανοίγουν.

(Από τις «εύθυμες κυράδες του Ουίνζορ»)

Listen to many, speak to a few - Άκουγε πολλούς, μίλα σε λίγους.

Όταν ο ήλιος δύσει, όλοι κλείνουν τις πόρτες· το ίδιο και όταν ένας ισχυρός ξεπέσει.

I would challenge you to a battle of wits, but I see you are unarmed - Θα σε προκαλούσα σε πνευματική μονομαχία, αλλά βλέπω ότι είσαι άοπλος.

A fool thinks himself to be wise, but a wise man knows himself to be a fool. -Ο βλάκας νομίζει πραγματικά ότι είναι σοφός, αλλά ο σοφός θεωρεί τον εαυτό του βλάκα.

As You Like It

'I wasted time, and now doth time waste me - Ξόδευα άσκοπα το χρόνο μου και τώρα ο χρόνος ξοδεύει άσκοπα εμένα.

(Από τα σονέτα του Σαίξπηρ)

Expectation is the root of all heartache- Οι προσδοκίες πάντα πληγώνουν/ δεν είναι η ζωή που μας απογοητεύει αλλά οι προσδοκίες μας από αυτή

(Από τα σονέτα του Σαίξπηρ)

The golden age is before us, not behind us - Η χρυσή εποχή είναι μπροστά μας, όχι πίσω μας.

Cowards die many times before their deaths - Οι δειλοί πεθαίνουν πολλές φορές πριν το θάνατό τους.

O Romeo, Romeo! Wherefore art thou Romeo? Deny thy father and refuse thy name. Or, if thou wilt not, be but sworn my love,And I’ll no longer be a Capulet. - Αχ, Ρωμαίε, Ρωμαίε! Γιατί να είσαι ο Ρωμαίος; Αρνήσου τον πατέρα σου! Άλλαξε τ' όνομά σου! Κι αν δεν μπορείς, ορκίσου μου πολύ πως μ' αγαπάς, κ' εγώ δεν θα 'μαι άλλο πια κόρη του Καπουλέττου.

(Από το Ρωμαίο και την Ιουλιέτα)

Good night, good night! parting is such sweet sorrow,that I shall say good night till it be morrow.” Καληνύχτα καληνύχτα τούτη η πίκρα του χωρισμού έχει μια γλύκα τόση που καληνύχτα θα σου λέω μέχρι να ξημερώσει. 

(Από το Ρωμαίο και την Ιουλιέτα)

Πηγές: www.lifo.gr, el.wikipedia.org, gnomikologikon.gr, youtube.com, gnomionline.gr, mixanitouxronou.gr